İSVİÇRE HAKKINDA İLGİNÇ BİLGİLER

10 günlük İsviçre gezimde öğrendiklerimden yola çıkarak bu bloğu yazmaya karar verdim çünkü İsviçre gerçekten şahsına münhasır özellikleri olan bir ülke. İsviçre deyince aklımıza çikolatası, peyniri, Heidi’si gelir ama durum bundan ibaret değil. Bakalım bu küçük ülke hakkında ilginç bilgiler nelermiş.

1) 4 ulusal dilleri var

Ülkenin 4 resmi dili var. Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Romanşça. En yaygın dil nüfusun %64’ünün konuştuğu Almanca. %24 gibi bir oranla Fransızca konuşuluyor. İtalyanca konuşan nüfus sayısı ise yaklaşık %9 oranında. Romanşça, yalnızca kanton Graubünden’de nüfusun %0.5’i tarafından konuşuluyor .

Her bir dilin ayrı bir lehçesi bulunuyor. Resmi makamlarda, gazetelerde, radyo ve televizyonda standart Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Romanşça kullanılırken, her bölgede halkın kendi içinde konuştuğu dil farklılık gösteriyor. Yani aynı kantonda yaşayan insanlar bile bazen birbirini anlamıyor.

Konuştukları Almanca dili standart Almanca’dan farklı. İsviçre Almancası diyorlar buradaki dile. Fransızca ise standart Fransızca’ya epey yakın. İtalyanca’yı ise bayağı farklı konuşuyorlar. Romanşça dili Roman dil ailesinden geliyor. Ancak zamanın Kelt ve Retsiya dillerinden de etkilenerek bugünkü halini alıyor. Romalılar MÖ 15. yy’da, günümüzdeki Grisons(Graubünden) bölgesini fethetmişler ve burada yerli halk tarafından konuşulan Kelt ve Retsiya dilleri ile Romalıların İtalyancası zamanla birbirine harmanlanmış ve Romanşça denen bu dil oluşmuş.

Özetlersek; Almanya’ya yakın bölgeler Almanca, Fransa’ya yakın bölgeler Fransızca, İtalya’ya yakın bölgeler İtalyanca konuşuyorlar. yani Fribourg’da yaşayan biri Zürih’te yaşayan biriyle anlaşamıyor.

2)Yerli içecekleri süt

İsviçre’de çoğu yerde süt makineleri var. Parayı makineye atıyorsunuz ve kaç kilo süt isterseniz kabınıza koyuyorsunuz. Buna benzer bir durum bizi çok şaşırtmıştı. Mesela yumurta ve peynir dolapları var. Dolaptan istediğin malzemeleri alıyorsun orada bulunan fiyat listesine göre parayı kutuya atıyorsun. Ayrıca görevli de bulunmuyor ve herkes parasını atıyor. Malum kurallar ülkesi.

3)Görevli olmadan satış yapıyorlar

Yol kenarlarında sebze satılıyor. Sebzeni seçiyorsun, parayı kutuya atıyorsun ve gidiyorsun. Aynı şekilde çiçek bahçelerinde bir masa var. Masada kutu var, bıçak var, fiyat bilgisi var. Bahçeden hangi çiçeği istiyorsanız gidip kesiyorsunuz, paketliyorsunuz, parasını kutuya atıyorsunuz. Şahane!

4)Askerliğini yapan çoğu İsviçreli’de silah var

Askerlik süresi boyunca silah kişinin kendisinde kalıyor ve askerlik süresi uzun sürebiliyor. 20 yaşında askerlik başlıyor ve 45 yaşına kadar askerlik devam ediyor. Askerlik bitiminde ise kişi silahını teslim ediyor ya da istemeyen etmiyor.

5)İsviçre’de halkın tamamı polis

İsviçre’de polisler olmasına karşın bir suç işlendiğinde orada polis bulunmasına gerek yok. Halktan birinin olayı görüp ihbar etmesi yeterli.

6)Çamaşır makinelerini ortak kullanıyorlar

Çoğu eski evde çamaşır makinesi bulunmuyor ve eğer eve çamaşır makinesi almak isterseniz ev sahibinden izin almanız gerekiyor. Evden çıkarken de çamaşır makinesini yerleştirdiğiniz alanı eski haline getirmeniz gerekiyor. Apartmanda – katta çamaşır makinesi ve çamaşırlarınızı kurutmanız için bir alan var. Apartmanda yıkama günleri var. Makineye parayı atıp yıkayabiliyorsunuz.

7)Tüm apartmanlarda barınaklar var

İsviçre’nin bu zamana kadar herhangi bir savaşa girmeyip bu kadar önlem alması gerçekten takdire şayan. Olağanüstü bir durumda sığınabilecekleri sağlam barınaklar var.

8)Çöpleri atmanın günü var

Akşamları ve pazar günleri çöp atmak yasak. Amaç insanları rahatsız etmemek. Ayrıca çöpleri kafanıza göre atamazsınız. Evde karton, naylon, plastik, gıda, cam, yanık yağ gibi kategorilere ayırıp her birini özel kutusuna atmalısınız.

9)Aynı işte çalışsalar bile kadın-erkek maaşları farklı

Bu özellik İsviçre’ye yakışmadı gerçekten.

10)Evler beyaz eşyalarla birlikte satılıyor

Ev kiralarken ya da satın alırken beyaz eşyalar evin bir parçası olarak veriliyor. Davlumbaz, ocak, fıırın da dahil.

11)Hafta sonları sokakları boştur

Cumartesi 16.00 da ve pazar günleri marketler ve çoğu yer kapalıdır. Hafta içi de 6-7 gibi kepenkler iner. Belli bölgeler cuma günleri 21.00’e kadar açık.

12)Yaya geçidinde yaya varsa duruyorlar

Yaya geçidinde yaya varsa kırmızı ışık yanmış gibi tüm araçlar duruyor. Kuzenim yolun kenarında bizi beklerken arabaların hepsi durmuş. Geçmeyeceğim diye işaret etmesine rağmen gitmemişler o da karşıya geçip geri gelmiş mecbur 🙂

13)Trafik kurallarına herkes uyuyor

Ülkenin en ilginç özelliklerinden biri bu gerçekten. İsviçrelilerin hepsi bu kurala uyuyor. Emniyet şeridinde bir tane araç göremedik. Bir kere korna sesi duymadık. Hız sınırı konusunda ülkece çok hassaslar. 30 yazıyorsa 30’dur. Hatta çoğu İsviçrelinin arabasında hız dedektörü var.

14)Çalıştıkları işin saat aralığını seçme seçenekleri var

Haftanın 5 günü %100 ‘lük çalışma demek. Haftanın 2.5 günü %50’lik çalışma ( ya da her gün öğlene kadar), haftanın 1.5 günü %30 ‘luk çalışma şeklinde saatlerini ve çalışmayı istedikleri günleri belirleyebiliyorlar.

İş ilanları bu şekilde veriliyor. Mesela % 30 çalışma karşılığı eleman arıyoruz gibi.

Ülkedeki işsizlerin çoğunu yabancılar oluşturuyor, dil sorunundan dolayı. Yabancılar genelde temizlik işlerinde çalışıyorlar ve ücretlerini saatlik alıyorlar. Saati 20 frank.

Ülkede asgari ücret ise 3680 frank arası.

15)İsviçre’de 7000’i aşkın göl var

Zaten İsviçre’yi İsviçre yapan şey de bu masmavi gölleri değil mi?

16)Hayvanları anayasal olarak tanıyan ilk ülke

İsviçre’de hayvanları koruyan birçok yasa var. Bazı evcil hayvan sahipleri, onlara nasıl bakacaklarına dair kurs almak zorunda. Ayrıca köpek vergisini de ödemek zorundalar. Eğer hayvanınızı sokağa bırakırsanız cezası ağır.

Eğer taşınırsanız köpeğinizi de belediyeye kaydettirmek zorundasınız.

Neredeyse tüm mekanlara evcil hayvanlarınızla gidebilirsiniz. Hayvan dışkısı için özel poşetler ve çöp kutuları bulunuyor her yerde.

Sosyal bir evcil hayvan sahiplenmek isterlerse 2 tane almak zorundalar, hayvanlar yalnızlık çekmesin diye. Hayvanlardan birisi ölürse de yerine yenisini alıyorlar.

2010 yılında hayvanların da avukat hakkı olsun diye bir referanduma gidilmiş ama hayır çoğunlukta olmuş.

17)Dünyanın en uzun merdiveni ve füniküleri İsviçre’de bulunuyor

İsviçre’de yer alan ve Niesen dağı demiryolu hattı boyunca ilerleyen basamaklar resmi olarak dünyanın en uzun merdiveni olarak kabul ediliyor. Bu merdiven 11.674 basamaktan oluşuyor ve buraya yılda sadece bir gün (Niesen Koşusu günü) tırmanmak mümkün. Katılımcılar 3.4 kilometre uzunluğundaki parkurun sonunda başlangıç noktasından 1.699 metre yukarıya ulaşmış oluyor.

Tırmanmak istemeyenler için ise dünyanın en uzun füniküleri de burada.

18)İsviçre’deki önemli giriş noktalarında mayınlar bulunuyor

Yabancı işgaline karşı İsviçre’ye giden tüm önemli giriş noktaları (tüneller, köprüler ) mayınlarla döşelidir. Ayrıca ilgili mühendisler bu tünellerin nasıl en kısa sürede patlatılacağına dair bir rapor vermek zorunda.

19)Çoğu dağ evleri cephanelerle dolu

O gördüğümüz güzel dağ evlerinin bazılarının içi aslında mühimmatlarla dolu.

20)Dünyanın en pahalı şehri Zürih

Araştırma ve analiz birini Economist Intelligence Unit (EIU) tarafından paylaşılan Worldwide Cost of Living Index (Dünya Yaşam Maliyeti Endeksi) raporlarına göre bu yıl insanların yaşama maliyeti yüzde 7,4 arttı. İsviçre’nin başkenti Zürih ile Singapur ile ilk sırayı paylaşırken New York ile Cenevre ikinci sırada yer aldı.

21)İşsizlik oranının en düşük olduğu 3.ülke

Ülkede işsizlik oranı %2.4. Bu oranı da çoğunlukla ülkede dil bilmeyen yabancılar oluşturuyor.

22)En yüksek maaş veren ülkeler arasında

Yıllık ortalama maaş: 51,730 Dolar

23)Ötenazi’nin yasal olduğu ülkelerden

Ötenazi;bir kişinin veya bir hayvanın yaşamını, yaşamlarının dayanılamayacak durumda olarak algılanması sebebiyle, acısız veya çok az acıtan bir ölümcül enjeksiyon yaparak, yüksek dozda ilaç vererek veya kişiyi yaşam destek ünitesinden ayırarak sonlandırmak. 

Ötanazinin bilinen tarihi, antik Yunan ve Roma dönemlerine kadar gitmektedir. Etimolojik köken olarak antik Yunanca “Eue=güzel” ve “Tanasium=ölüm” köklerinden oluşan tanazi, antik çağlardan bu yana bir çok filozof, hukukçu ve din adamının üzerinde tartıştığı bir konu olmuştur.

Bati tıbbının kurucusu olduğu kabul edilen Hipokrat (M.Ö. 460-M.Ö. 370)’in yazdığına inanılan Hipokrat Yemini’nin özgün metninde şu ifadelerin yer aldığı söylenmektedir: “İsteyen hiç kimseye öldürücü bir cezayı ne vereceğim ne de bunu tavsiye edeceğim.” Bu ifadeden Hipoktat’ın ötenaziye karşı olduğu anlaşılmaktadır.

24)İsviçre inekler için referandum yapıyor

İsviçre’deki referandumda, ülkedeki inek ve keçilerin boynuzunun kesilmeden, doğal olarak uzamasından yana olan çiftçilerin sübvansiyonlarla desteklemesini içeren tasarı reddedildi. Referanduma gidebilmek için 100 bin kişinin imza toplamasının yeterli olduğu İsviçre’de, son yılların en çok ilgi gören referandumlarından birisi yapıldı.

İneklerin boynuzlarıyla daha iyi iletişim kurduklarını, boynuzların hayvanların beden sıcaklıklarını düzenlemeye de yardımcı olduğuna inanan Capaul, bunun için devletin çiftçilere yıllık yaklaşık 190 İsviçre frangı sübvansiyon desteğinde bulunmasını talep ediyordu.

Capaul, 120 bin civarında imza toplayarak, olayın referanduma taşınmasını sağlamayı başarmıştı.

Bugün yapılan oylamada, resmi olmayan sonuçlara göre, halkın yüzde 44’ü, inek ve keçilerin boynuzunun doğal olarak uzamasından yana olan çiftçilere devlet desteği verilmesine “evet” derken, yüzde 56’sı karşı çıktı.

Böylelikle, inek ve keçilerin boynuzlarının alınmasına karşı olan 66 yaşındaki çiftçi Armin Capaul, 9 yıldır verdiği mücadeleyi kaybetti.

25)Sifona basmak yasak

İsviçre gürültü kirliliği konusunda çok hassas bir ülke nasıl ki pazar günü çöp atamıyorsanız gece 22.00’den sonra çıt çıkarmamalısınız. Bu yönüyle bile yaşamaya değer bir ülke. Öyle ki bazı apartmanlarda gece 22.00’den sonra sifona basmak bile yasak.

Akşamları belirli bir saatten sonra duş almamayı tercih ediyorlar sırf komşular rahatsız olmasım diye. Hatta telefonla bile konuşmuyorlar.:)

26)Esrar İsviçre’de yasal

Kenevir bitkisinde THC (Tetrahydrocannabinol) ve CBD (Cannabidiol) adında iki temel kimyasal madde bulunmaktadır. THC psikoaktif bir maddedir ve uyuşturucu olarak kullanılır. Buna karşın CBD psikoaktif olmayan ve tıbbi olarak kullanılabilen bir maddedir.

İsviçre’de THC %1’in altına indiriliyor. Satın alınan esrar sizi sadece rahatlatıcı etkisiyle bir süre dinlendiriyor.

İsviçre, tıbbi esrarı ilk kez 2008’de yasallaştırdı, ancak yasa 2011’de yürürlüğe girdi. Daha önce, tıbbi esrar hastalarının esrara erişebilmeleri için federal kamu sağlığı dairesinden özel bir izne ihtiyaçları vardı. Mart 2021’de, Federal Konsey yasayı değiştirdi. Bu değişiklikle hastalar federal ofisi atlayıp esrara doğrudan eczanelerden erişebilecekler.

10 gramı aşmayan az miktarda esrar bulundurmak 2013 yılında suç olmaktan çıkarıldı.Daha fazla miktarda esrar bulundurmak suç sayılıyor ve para cezasıyla veya para cezası olmadan 1-3 yıl hapis cezasıyla cezalandırılıyor.

Yasal kokain

Avrupa’da kokain kullanımının en yaygın olduğu ülkelerden İsviçre, yasakların başarısız olduğu gerekçesiyle ortaya atılan “yasal kokain” projesini tartışıyor. İsviçre’nin başkenti Bern’de, kokainin eğlence amaçlı satışının yasal hale getirilmesi yönünde bir pilot projenin uygulanması için çalışmalar başladı. Öneri çerçevesinde, Bern’deki eğitim, sosyal işler ve spor direktörlüğü “kokain deneyi” için bir rapor hazırlamaya başladı. Radikal öneri hayata geçirilmesi halinde, dünyada bir ilk olacak.

Uyuşturucu ile mücadelede başarısız olunduğu için bir de yasak olmadan süreci test edip ölçmek istiyorlar.

27)Dünyanın en iyi ülkesi seçildi

ABD’de yayınlanan ‘U.S. News & World Report’un yıllık değerlendirmesine göre İsviçre en iyi ülke sıralamasında zirvede.

Raporda 85 ülke, yaşam kalitesi, eşitlik, modernlik, sosyal adalet, yolsuzluk, cinsiyet eşitliği, girişimcilik, iklim hedefleri gibi 73 ölçüte göre sıralandı. 

28)İsviçreliler yasa değişikliği talebinde bulunabilir

Doğrudan demokrasiyle yönetilen İsviçre halkı, onaylamadığı kanunları 50.000 imza toplayarak referanduma taşıma hakkına sahiptir. Referandum sonucuna göre de yasanın kabulu ya da reddine kararı verilir.

İsviçreliler anayasal girişim haklarını kullanarak anayasal bir değişiklik talebinde de bulunabilirler. Bunun için 100.000 imza toplamaları yeterlidir ve ardından değişiklik taleplerini ulusal oylamaya sunabilirler.

Devlet başkanlığı görevi ise İsviçre’nin en çok oy alan siyasi partilerinden seçilen 7 üyeden oluşan Federal Hükümet yapar. Bu ülkede devlet tek bir parti ya da tek bir kişi tarafından değil, farklı partilerden seçilen 7 kişi tarafından yönetiliyor. Devlet başkanlığı görevini yürütmek üzere konseyi oluşturan yedi kişiden biri, bir yıl süresince görev yapmak üzere İsviçre Konfederasyon Başkanı olarak seçiliyor.

29)İsviçre’de din ve inanç nasıldır?

İsviçre, resmi bir dine sahip olmayan bir ülke olmakla birlikte ülkede vatandaşların büyük çoğunluğunu Hristiyanlığa mensup kişiler oluşturmaktadır. İsviçre din ve inanç açısından çeşitliliğe sahip bir ülkedir. Katolikler, Protestanlar, Müslümanlar, Budistler ve Yahudiler İsviçre dini inancı çerçevesinde kendilerine yer bulmaktadır. İsviçre’de herhangi bir dine inanmayan nüfus sayısı oldukça fazladır. 

Hristiyanlar kiliseye vergi ödemek zorundalar. Ödemek istemeyen olursa kayıtları siliniyor.

30)Dünyada kare bayrağa sahip iki ülkeden biri

Dünyada kare bayrağa sahip ülkeler Vatikan ve İsviçre’dir. Diğer tüm bayraklar dikdörtgendir.

1804’ten itibaren haç ve kırmızı kare İsviçre ordularının “tabur birliklerinin” sembolleriydi. Taburlarda kullanılan bayraklar “kare” şeklinde olduğu için, resmî İsviçre bayrağı, bugün de bayrağı kare şeklinde olan tek Birleşmiş Milletler ülkesidir.

31)En yüksek tren istasyonu İsviçre’de

İsviçre Alpleri’ndeki Jungfrau dağ geçidi 3 bin 500 metrede Avrupa’nın en yüksek tren istasyonuna ev sahipliği yapıyor. Yapımı 100 yıl önce tamamlanan demiryolu sayesinde, müthiş manzaralardan geçerek zirveye ulaşmak mümkün.

32)Dünyanın en uzun tüneli de burada

57 kilometre uzunluğu, 2300 metre derinliğiyle dünyanın “en uzun ve en derin” demiryolu tüneli olarak adlandırılan İsviçre Alpleri’ndeki Gotthard Base Tüneli, çapraz geçişler, erişim tünelleri ve şaftlarla birlikte toplam 152 kilometreye ulaşıyor.

33)LSD Muciti İsviçreli bilim insanıdır

1938’de İsviçre’nin Basel kentinde Sandoz İlaç Firması’nın laboratuvarlarında  şizofreni ve kan akışını hızlandırıcı için ilaç yapımı için çalışıyordu. Bunun için kır gezintilerine çıkıp çeşitli otlar topluyordu.

Bu kır gezilerinden birinde Çavdar mahmuzu ile karşılaştı. Çavdar mahmuzu(Claviceps purpurea) genel olarak arpa, buğday, çavdar ve mısır gibi tahıl ürünleri üzerinde asalak olarak yaşayan zehirli bir mantardır. Eski Roma ve Çin’de hastalıkların tedavisinde kullanılan bir bitkidir. Bu mantarlar elde edilişi bakımından sentetik, etkileri bakımından halüsinojen olarak sınıflandırılır. Çalışmaları sırasında bir gün birkaç damla kendisine damlatınca etkilerini kendisi de görmüştür.

Tarihe “Bisiklet Günü” olarak geçen 19 Nisan 1943 gününün öğleden sonrasında Albert Hofmann bisikletle laboratuvardan evine dönerken, çevresindeki alemin nasıl ansızın değişiverdiğini şöyle anlatıyordu: “Önümdeki her şey dalgalanıyordu, her şey içbükey bir aynadan yansıyan bozuk görüntülere dönüşüyordu. Sanki olduğum yerde pedal çeviriyor, bir türlü yol alamıyordum.” 37 yaşındaki kimyager Hofmann o gün, tarihin ilk LSD yolculuğunu (trip) yaşıyordu. Evine ulaştığında öleceğini zannetti. Oda çevresinde fırıldak gibi dönüyor, duvarlar zıplıyordu. Aşina nesneler tuhaf, korkunç biçimler almaya başlamıştı. Eşyalar sürekli hareket ediyor, garip oyunlar oynuyordu. Birkaç saat sonra, “harikulade” diye tanımladığı bir tesir hissetmeye başladı. Ertesi gün ruh hali mükemmeldi, “Sanki önümde yepyeni bir hayat uzanıyordu, sanki dünya yeniden yaratılmıştı” diyordu.

34)Çok dakikler

Bir İsviçreliyi kızdırmak istiyorsanız geç kalmanız yeterlidir. Hatta en çok kızdıkları olay bu. Öyle ki toplu taşıma araçları tam dakikasında kalkar ne 1dk ileri ne 1 dk geri. Eğer araç geç kalmışsa önceden haber verilir ya da özür dilenir.

35)Selamlaşmamak ayıp karşılanıyor

İsviçreliler selamlaşmayı çok severler ve selam vermeniz için gözünüzün içine bakarlar. Selam vermeme gafletinde bulunmayın.:)

34) Ülkenin resmi para birimi Frank

Ülkenin resmi para birimi İsviçre Frangı’dır. Uluslararası kısa kodu, Confederatio Helvetica Franc’ın kısaltması olan CHF’dir.

Ülkede Euro da en az Frank kadar kullanılıyor fakat Euro olarak verdiğiniz para üstünü Frank olarak geri alıyorsunuz.

Eklemek istediğiniz İsviçre bilgileri varsa yorumlarda yazarsanız sevinirim.

İSVİÇRE GEZİ ROTASI yazımı unutmayı ve Instagram‘da beni takip etmeyi unutmayın.

Sevgilerle…

.